(ภาพประกอบจากอินเตอร์เน็ต)

ในยุคกรีกโบราณ (469-399 BC) ปรัชญาเมธีโซเครตีส
ได้รับการกล่าวขวัญถึงความปราชญ์เปรื่องไปทั่วแผ่นดิน

วันหนึ่ง นักปรัชญาผู้ยิ่งใหญ่นี้บังเอิญไปพานพบกับคนรู้จักคนหนึ่ง
เขาผู้ซึ่งวิ่งกระหืบกระหอบเข้ามาหาด้วยความตื่นเต้น กล่าวว่า

"ท่านโซเครตีส! ท่านทราบไหมว่า
ข้าพเจ้าเพิ่งจะได้ยินอะไรบางอย่างเกี่ยวกับลูกศิษย์คนหนึ่งของท่านมา...?

"ช้าก่อน... ,โซเครตีสกล่าวตอบ, ... ก่อนที่ท่านจะบอกเรื่องที่ได้ยินมา
ข้าพเจ้าต้องการให้ท่านผ่านการทดสอบสักเล็กน้อย
มันเรียกว่า การทดสอบสามอย่าง"

"การทดสอบสามอย่าง...รึ?"

"ถูกต้อง" โซเครตีสกล่าว

"ก่อนที่ท่านจะเล่าเรื่องเกี่ยวกับลูกศิษย์ของข้าพเจ้านั้น
ให้เราได้ใช้เวลาสักครู่ ดูกันว่าท่านกำลังจะบอกอะไรกับข้าพเจ้า
การทดสอบข้อแรกเรียกว่า ความจริง
ขอถามว่า ท่านได้พิจารณาใคร่ครวญอย่างดีจนแน่ใจว่าเรื่องที่
ได้ยินมานี้เป็นเรื่องจริงแล้วหรือยัง?"

"ยัง" เขากล่าวตอบ "อันที่จริง ข้าพเจ้าเพิ่งจะได้ยินมาเท่านั้น"

"ก็ดี... โซเครตีสกล่าวต่อ ... ถ้าเช่นนั้น
ท่านไม่ทราบอย่างแน่ชัดว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องจริงหรือไม่
ตอนนี้ให้เราลองในข้อที่สองต่อไปซึ่งเรียกว่า ความดีงาม
ขอถามว่าเรื่องที่เกี่ยวกับลูกศิษย์ของข้าพเจ้านี้เป็นเรื่องดีงามไหม?"

"ไม่เลย ... ตรงกันข้าม"

"ถ้าเช่นนั้น ท่านกำลังต้องการจะบอกข้าพเจ้า
ในเรื่องเลวร้ายที่เกี่ยวกับลูกศิษย์คนนี้ทั้ง ๆ ที่ท่านก็ยังไม่แน่ใจว่าจริงหรือไม่"

เขาหยักไหล่ด้วยความรู้สึกอายเล็กน้อย

โซเครตีสกล่าวต่อไปว่า "ท่านยังมีโอกาสผ่านการทดสอบนี้
เพราะยังมีเหลือในข้อที่สามซึ่งเรียกว่า คุณประโยชน์ 
ขอถามว่าสิ่งที่ท่านต้องการจะบอกข้าพเจ้าเกี่ยวกับลูกศิษย์นั้น
จะมีคุณประโยชน์อย่างไรต่อข้าพเจ้าไหม?

"อืม! ข้าพเจ้าคิดว่าไม่มี"

"เอาล่ะ! ... โซเครตีสสรุป ... ถ้าสิ่งที่ท่านต้องการจะบอกแก่ข้าพเจ้านั้น
ท่านไม่แน่ใจว่าเป็นเรื่องจริง ทั้งยังเป็นเรื่องไม่ดีงาม
และยังไม่มีแม้แต่คุณประโยชน์ เหตุใดท่านจึงจะนำเรื่องเช่นนี้มาบอกแก่ข้าพเจ้าเล่า?"

เขายอมจำนนต่อการทดสอบและรู้สึกอับอายจนไม่สามารถพูดอะไรได้อีก
...และนี่คือเหตุผลหนึ่งที่ทำให้โซเครตีสเป็นนักปรัชญาผู้ยิ่งใหญ่
และได้รับการยกย่องอย่างสูงเสมอมา ...

แปลโดย คุณรอหรรษ์